Od 2023 roku powrócił obowiązek zdawania egzaminu ustnego na maturze z języka polskiego. Wcześniej ze względów pandemicznych Centralna Komisja Egzaminacyjna odstąpiła na trzy lata od tej formuły – obowiązkowy był tylko egzamin pisemny z języka polskiego na poziomie podstawowym.

CO Z TĄ USTNA?

Nowa matura z języka polskiego w formule 2023 nałożyła na tegorocznych maturzystów konieczność zdawania nie tylko egzaminu pisemnego na wybranym poziomie (podstawowy lub podstawowy i rozszerzony), ale także obowiązek uczestniczenia w jego części ustnej.

Ustna matura z języka polskiego, to rozmowa z zespołem egzaminującym, która trwa około 25-30 minut i składa się z dwóch etapów. W pierwszym z nich zdający prezentuje wypowiedź monologową odpowiadając na dwa pytania. Jedno z nich ma charakter otwarty, drugie zamknięty. Po zakończeniu tego etapu komisja egzaminacyjna przechodzi do zadawania pytań własnych. Tu obowiązkowe jest co najmniej jedno pytanie, ale nie może być ich więcej niż trzy. Wszystkie one muszą dotyczyć tylko i wyłącznie zagadnień i tekstów, na temat których wcześniej mówił uczeń.

Dlaczego komisja musi zadać przynajmniej jedno pytanie? Dlatego, że powinna zapytać zdającego o jego własną perspektywę (jego własne zdanie) na wybrany temat. Wówczas uczeń w swojej wypowiedzi, obok zajętego stanowiska, powinien zaprezentować także właściwą argumentację potwierdzającą jego tezę.

PYTANIA JAWNE, CZYLI JAKIE?

Pytania jawne, to pula pytań, które podane są do publicznej wiadomości w taki sposób, by każdy zdający mógł się przygotować wcześniej do udzielenia odpowiedzi na nie. Ich treść zawsze znajduje się na stronie Centralnej Komisji Egzaminacyjnej oraz na stronach właściwych Okręgowych Komisji Egzaminacyjnych w zakładce: Matura.

Pierwotnie lista pytań jawnych była długa, bowiem do każdego tekstu z listy lektur obowiązkowych sformułowano po kilka pytań. Ostatecznie skrócono jednak ją do stu dziesięciu pytań. Należy tu zwrócić uwagę, że nie jest to jedyna i ostateczna lista – każdego roku Minister Edukacji Narodowej publikuje nowe Rozporządzenia dotyczące przebiegu egzaminów i ich zakresu. Oznacza to, że konieczne jest śledzenie bieżących zmian i dostosowanie się do nich. Wiadomo już, że na maturze ustnej z języka polskiego w roku 2024. liczba pytań pozostanie taka sama (110), zmieni się jednak znacząco ich treść i zakres tematyczny.

JAK PRZYGOTOWAĆ SIĘ DO ODPOWIEDZI NA PYTANIA JAWNE?

Lista pytań jawnych jest dostępna nie tylko na stronach internetowych CKE i OKE, ale także w wielu innych serwisach. Po sieci krążą również rozmaite odpowiedzi na te pytania. Nie wszystkie są jednak wartościowe i prawidłowe. Jak zatem przygotować poprawne odpowiedzi na pytania jawne?

Oto kilka porad:

1. Dokładnie przeczytaj pytania. Wszystkie one mają charakter problemowy. Oznacza to, że musisz rozwiązać jakiś problem, rozwinąć jakąś myśl i poprzeć swoje stanowisko odpowiednimi przykładami z lektur oraz kontekstami.
2. Zastanów się, jaki problem masz do rozwiązania, tzn. o czym dokładnie chcesz opowiedzieć, jakie zagadnienie trzeba wyjaśnić i zilustrować?
3. Dobierz właściwe lektury, tzn. takie, które nie tylko pozwolą Ci rozwinąć myśl przewodnią, zidentyfikować problem, ale również takie, których treść dobrze znasz. Staraj się nie sięgać po treści dzieł, o których niewiele wiesz. Bardzo szybko zostanie to wychwycone przez zespół egzaminujący i możesz spodziewać się dodatkowych pytań w tym zakresie w dalszej części egzaminu. Ponadto, i to chyba ważniejsze, nie znając lektur, możesz łatwo popełnić błąd kardynalny lub rzeczowy. To z kolei przełoży się na Twój wynik punktowy, a nawet na decyzję o zdaniu, bądź niezdaniu matury w części ustnej.
4. Wybierz odpowiedni kontekst (lista kontekstów do wykorzystania znajduje się w Informatorze maturalnym zamieszczonym na stronie Centralnej Komisji Egzaminacyjnej i Okręgowych Komisji Egzaminacyjnych w zakładce: Matura). Pamiętaj, że w swojej wypowiedzi musisz odwołać się do jednej lektury wskazanej w pytaniu i jednej lektury dodatkowej. Muszą to być koniecznie dzieła literackie. Jeśli skorzystasz z innego tekstu kultury (rzeźba, obraz, plakat, piosenka, itp.) zostanie Ci to policzone jako kontekst.
5. By czuć się pewnie, przygotuj sobie z odpowiednim wyprzedzeniem odpowiedzi na każde ze 110. pytań. Wtedy nic Cię nie zaskoczy. Z jednymi pewnie poradzisz sobie lepiej, z innymi może ciut gorzej, ale w każdym przypadku coś na pewno powiesz.
6. Nie ucz się odpowiedzi na pamięć! To zgubna praktyka. Nawet jeśli byłbyś w stanie zapamiętać wszystkie 110 przykładów, to stresując się, zapomnisz czegoś i zaczniesz się jąkać, nerwowo zastanawiać, powtarzać te same frazy. Pamiętaj, że sposób Twojej wypowiedzi również ma wpływ na wynik punktowy. Dlatego też ucz się ramowo. Do każdego pytania przyporządkuj sobie pojęcia, ważne terminy, odpowiednie lektury, konteksty w taki sposób, byś na egzaminie potrafił je już tylko dobrze rozwinąć.
7. Bądź zorientowany w tym, o czym mówisz. Jeśli będziesz miał wiedzę, to odpowiedź sama się ułoży w całość. Gdy wylosujesz pytania, dostaniesz kartkę i będziesz mógł notować. Zapisz najważniejsze rzeczy, o których chcesz mówić. W czasie wypowiedzi patrz na kartkę, ale nie czytaj wszystkiego bezpośrednio z niej (tego robić nie wolno!). Wspomagaj się notatkami.
8. Pamiętaj, że odpowiedź na pytanie jawne ma charakter wypowiedzi monologowej. Oznacza to, że od chwili, w której zaczniesz mówić, że do momentu, kiedy zasygnalizujesz, że już skończyłeś, nikt Ci nie może przerywać, zadawać żadnych pytań dodatkowych i pomocniczych. Nikt też nie może Ci w żaden sposób dać do zrozumienia, że mówisz dobrze, bądź źle. Przygotuj się na to, że zespół egzaminujący wysłucha tego, co masz do powiedzenia z obojętnym, niezmiennym wyrazem twarzy.
9. Mów o konkretach. Skup się na problemie, który masz do omówienia. Nie ozdabiaj swojej wypowiedzi w niepotrzebne szczegóły. Nie streszczaj też lektur (komisja dobrze je wszystkie zna), a korzystaj z nich w sposób funkcjonalny (wybieraj to, co posłuży Ci jako przykład do rozwiązania problemu).
10. Staraj się mówić płynnie. Nie rób długich przerw. Nie zastanawiaj się, co masz powiedzieć. Jeśli z pytaniami jawnym zapoznasz się wcześniej i przemyślisz, jak na nie odpowiedzieć, na pewno sobie poradzisz! Powodzenia