Nowy egzamin maturalny z języka polskiego okazał się sporym wyzwaniem nie tylko dla uczniów i nauczycieli, ale także dla osób przeprowadzających i sprawdzających go. Trudności pojawiały się niemalże na każdym etapie weryfikacji prac. Dlaczego? Bo w przypadku wypowiedzi (zarówno pisemnych, jak i ustnych) z języka polskiego wiele kwestii, oprócz rzetelnej wiedzy, pozostaje w sferze interpretacji. Często jest to spowodowane stosowaniem zbyt dużych skrótów myślowych lub nieprecyzyjnym wyrażaniem się. Zatem kluczową rolę przy sprawdzaniu prac maturzystów oraz przeprowadzaniu części ustnej matury z języka polskiego odgrywała duża czujność i wrażliwość egzaminatorów.

BEZ WIEDZY ANI RUSZ … , CZYLI CO SIĘ ZMIENIŁO NA EGZAMINIE W NOWEJ FORMULE?

            Matura z języka polskiego w nowej formule wymaga od zdających przede wszystkim  gruntownej wiedzy. Nie chodzi tu tylko o znajomość lektur (choć ta jest bardzo istotna), ale również o wiadomości ogólne dotyczące kolejnych epok, prądów filozoficznych, zagadnień teoretycznoliterackich, różnych kontekstów i swobodne posługiwanie się nimi w odniesieniu do konkretnych zadań i problemów.

            Szczególną uwagę należy zwrócić na samą konstrukcję egzaminu. Zdający, który przystępuje do matury z języka polskiego, musi zmierzyć się na etapie pisemnym (poziom podstawowy) z dwoma tekstami popularnonaukowymi lub naukowymi i dokonać ich analizy. Następnie, wykorzystując tę wiedzę, powinien zredagować notatkę syntetyzującą. Wymaga to od ucznia  przede wszystkim umiejętności krytycznego spojrzenia na określony w temacie problem. Musi on porównać stanowiska autorów, zestawić je ze sobą i dostrzec ewentualne podobieństwa lub/i różnice. Oznacza to konieczność odniesienia się do treści obu tekstów. Ponadto egzaminatorzy będą zwracali tu uwagę na objętość wypowiedzi (nie może ona być mniejsza niż 60 i większa niż 90 słów). Druga część, to test historycznoliteracki. Bez znajomość problematyki lektur obowiązkowych trudno będzie uzyskać wysoki wynik punktowy. To, co jest tu kluczowe, to wiedza kontekstowa, umiejętność rozpoznawania cytatów, pojęć, postaci, postaw, itd. Zdarzają się także zadania wymagające znajomości teorii literatury oraz zadania z zakresu wiedzy o języku. Trzecia część, to wypracowanie. Zadaniem zdającego jest zredagowanie dłuższej wypowiedzi (nie krótszej niż 300 słów) o charakterze argumentacyjnym. Należy wykazać się w niej znajomością co najmniej dwóch utworów literackich (jeden z nich musi być tekstem epickim lub dramatycznym) i wybranych kontekstów. Do tego dochodzi dbałość o język, umiejętność spójnego i logicznego przekazania wiedzy, umiejętność argumentacji i funkcjonalnego wykorzystania dzieł literackich. Zakres materiału do opanowania jest spory, dlatego warto postawić na systematyczne powtórki i nie bagatelizować sprawy.

PILNUJ SIĘ, BY NIE POPEŁNIĆ BŁĘDÓW KARYDNALNYCH!

            Często można usłyszeć opinię, że ktoś lektur nie czytał, a maturę z polskiego zdał. Oczywiście, jest to możliwe. Trzeba mieć jednak przynajmniej minimalną wiedzę na temat zawartej w tekstach obowiązkowych problematyki, występujących tam bohaterów, prezentowanych przez nich postaw. Bez tego trudno będzie zdać egzamin dojrzałości z języka polskiego, zarówno w części pisemnej, jak i ustnej. Największym wrogiem uczniów są tzw. błędy kardynalne (są to błędy polegające na rażącej nieznajomości tekstów lektur obowiązkowych omawianych w całości) oraz błędy rzeczowe (błędy wynikające z niewystarczającej znajomości tekstów lektur obowiązkowych omawianych we fragmentach, ale także błędy polegające na niewielkim modyfikowaniu treści lektur obowiązkowych omawianych w całości). Te pierwsze skutkują niezaliczeniem egzaminu (zarówno pisemnego, jak i ustnego). Drugie, z kolei, mogą znacząco wpływać na niski ostateczny wynik punktowy egzaminu.

CO Z TYM USTNYM?

            W maju tego roku maturzyści znów musieli obowiązkowo przystąpić do egzaminu ustnego z języka polskiego. Po kilkuletniej przerwie spowodowanej pandemią, w nowej formule ponownie trzeba było zaprezentować się w kilkunastominutowej rozmowie z komisją. Na co szczególnie egzaminatorzy kładli nacisk? Przede wszystkim na wiedzę ogólną i znajomość lektur. Uczeń przystępujący do matury ustnej musiał odpowiedzieć na dwa wylosowane wcześniej pytania (jedno z puli jawnej, jedno niejawne – o tym w innym artykule) wykorzystując w tym celu tzw. wypowiedź monologową (w czasie, gdy zdający odpowiada na pytania, nikt nie może mu przerywać, zadawać żadnych pytań, ani zakłócać toku wypowiedzi). Następnym etapem jest rozmowa z zespołem egzaminującym dotycząca tylko i wyłącznie wcześniej poruszanych przez zdającego zagadnień, w tym pytanie o jego własną perspektywę. Na wynik punktowy całego egzaminu ustnego składa się nie tylko merytoryka i problemowe ujęcie tematu, ale również sposób wypowiedzi. Ważne jest więc to, czy uczeń się zbyt długo nie zastanawia nad tym, o czym mówi, czy nie recytuje z pamięci gotowych notatek, a także to, jakim językiem się posługuje (czy nie używa kolokwializmów, skrótów myślowych, itd.)