Zdawanie egzaminu maturalnego z języka polskiego na poziomie rozszerzonym jest dobrowolne i uczeń przystępuje do niego na podstawie pisemnej deklaracji. Oznacza to, że poza obowiązkowym egzaminem pisemnym na poziomie podstawowym oraz egzaminem ustnym, musi on zredagować wypowiedź o charakterze argumentacyjnym na zadany temat. Ponadto, osoby, które zdecydują się zdawać maturę z języka polskiego na poziomie rozszerzonym obowiązuje również dodatkowa (rozszerzona) lista lektur.

ROZSZERZONY ZNACZY TRUDNIEJSZY?

Do egzaminu na poziomie rozszerzonym najczęściej przystępują ci uczniowie, którzy decydują się zdawać na studia wyższe na kierunki humanistyczne. Nie jest to oczywiście regułą. Jeśli jednak maturzysta chce podejść do matury tzw. rozszerzonej matury z języka polskiego, musi liczyć się z tym, że egzamin ten w nowej formule jest trudniejszy od podstawy i wymaga solidnego przygotowania. Obowiązkowa jest znajomość dodatkowych lektur. Są to teksty do zapoznania się zarówno w całości, jak i we fragmentach. Niezbędna będzie również umiejetność przeprowadzenia pogłębionej analizy tekstów oraz ich interpretacji. I tu na ogół pojawiają się błędy…

NAJCZĘSTSZE BŁĘDY NA MATURZE Z JĘZYKA POLSKIEGO (POZIOM ROZSZERZONY)

Oto lista najczęściej popełnianych błędów na maturze pisemnej z języka polskiego na poziomie rozszerzonym:

1. Brak odpowiedzi na pytanie/ brak rozwiązania problemu zawartego w poleceniu (niezrozumienie tematu wypracowania) – to jeden z najpoważniejszych błędów, jakie można popełnić, bowiem napisanie pracy niezgodnej z tematem skutkuje przyznaniem 0 punktów z egzaminu. Dlatego też istotne jest uważne przeczytanie polecenia (nawet kilka razy) i zastanowienie się, jaki problem należy rozwiązać. Tu trzeba samemu sobie odpowiedzieć na kilka podstawowych pytań: Czy znam i rozumiem wszystkie pojęcia zawarte w temacie?, Czy rozumiem sens polecenia?, Czy jestem w stanie dobrać odpowiednie teksty? Czy rozumniem, jaki problem mam do rozwiązania? Jeśli nie jesteś pewien, może warto zastanowić się na drugim tematem.
2. Nieznajomość tekstów lektur obowiązkowych (w tym błędy kardynalne i rzeczowe) – kolejny bardzo powszechny błąd zdających, polegający na tym, że uczniowie wybierają do swojej argumentacji teksty, których albo dobrze nie znają (czasem w ogóle), albo po prostu nie rozumieją ich sensów. Skutkiem tego są: niefunkcjonalnie wykorzystane przykłady, nieudolne próby streszczania tekstów, błędnie przywoływane cytaty, wykorzystane postaci o zmienionych tożsamościach, błędy fabularne, itd. W zależności od tego, jak poważny błąd zostanie popełniony i, czy uczeń odwoływał się do tekstu obowiązkowego w całości, czy tylko we fragmentach, tak klasyfikuje się ich kategorię. Najpoważniejsze są oczywiście błędy kardynalne, bo jeżeli pojawią się w pracy, zostanie ona wyzerowana. Nieco łagodniejszą formą są błędy rzeczowe – za każdy kolejny, który pojawia się w pracy, odejmuje się punkt.
3. Błędne interpretacje tekstów to kolejny błąd maturalny. Jeśli zdający nie zna dobrze treści lub jej nie rozumie, często pojawiają się błędy interpretacyjne polegające na pobieżnym lub zupełnie błędnym identyfikowaniu problemu zawartego w utworze. Na ogół ta część pracy, w której zawarta jest niewłaściwa interpretacja, przyczynia się do znaczącego obniżenia ostatecznego wyniku punktowego.
4. Dobór niewłaściwych kontekstów lub ich brak – oprócz znajomości treści lektur obowiązkowych na poziomie podstawowym i rozszerzonym, maturzysta musi wykazać się również znajomością kontekstów i umiejętnością funkcjonalnego przywoływania ich. Często jednak bywa tak, że albo w pracy brak odwołań kontekstowych, albo są one błędne. Wynika to przede wszystkim z nieznajomości realiów epoki (w tym filozofii, kwestii politycznych, religijnych), braku wiedzy historycznoliterackiej i historycznej, itd. Zdarza się również, że uczeń przywołując jakiś kontekst, wyraża własne przekonania, poglądy, opinie i komentuje sytuację, zamiast obiektywnie przyjrzeć się problemowi. Skutkiem takiego działania jest na ogół odjęcie kilku punktów z ostatecznego wyniku za brak lub niefunkcjonalne przywołanie kontekstu.
5. Nieodpowiedni dobór tekstów to również częsty błąd pojawiający się w pracach maturalnych z języka polskiego na poziomie rozszerzonym. Wynika on głównie z niezrozumienia problematyki zawartej w temacie wypracowania lub nieznajomości problematyki utworu, z którego uczeń korzysta. Czasem też zdający sięgają po prostu po teksty, które opanowali i rozumieją, nie zwracając uwagi na to, że niekoniecznie można je wykorzystać w sposób funkcjonalny, czyli taki, dzięki któremu jesteśmy w stanie obronić naszą argumentację i poprzeć ją odpowiednimi przykładami z lektury.
6. Słaba argumentacja lub jej brak pojawia się najczęściej, gdy uczeń nie zna tekstów lub wtedy, gdy bardzo chce udowodnić, że doskonale zna treść lektury. W pierwszym przypadku maturzysta nie jest po prostu w stanie obronić własnego stanowiska (jeśli takie zajmie) bez podania właściwych przykładów. W drugiej sytuacji najczęściej uczeń dokonuje streszczenia całego tekstu lub jego części, zamiast spojrzeć na zagadnienie problemowo i próbować je rozwiązać. Trzeba pamiętać o tym, że streszczenie, to nie argument!
7. Błędy językowe – jest ich mnóstwo! To takie kryterium oceny, w którym odejmuje się najczęściej i najwięcej punktów. Z czego one wynikają? Głównie z nieznajomości pojęć, ubogiego zasobu słownictwa, nadużywania słownictwa potocznego, nieznajomości lub błędnego użycia związków frazeologicznych, powtarzania tych samych wyrazów lub fraz, stosowania zbyt rozbudowanych konstrukcji składniowych lub używania skrótów myślowych (nieprecyzyjnego wyrażania własnych myśli). Jest ich oczywiście znacznie więcej. Te wymienione pojawiają się jednak najczęściej.
8. Mieszanie stylów to dość powszechny błąd, który wynika z niedostosowania języka wypowiedzi do jej formy. Wypracowanie, które uczeń ma napisać nie powinno mieć cech charakterystycznych dla stylu potocznego. Jest on bowiem dopuszczalny tylko w języku mówionym. Dlatego też zdający powinien wystrzegać się w swojej pracy wszelkich odniesień osobowych (ja, my, nas), uogólnień (każdy, wszyscy), komentarzy (nie mogę zrozumieć, jak można tak postąpić…), instruktarzy (rozważę dziś…).

Wskazane wyżej błędy są przykładami pojawiającymi się w pracach uczniowskich najczęściej. Aby ich uniknąć, warto napisane wypracowanie przeczytać dokładnie przed oddaniem arkusza do oceny. Badania dowodzą, że powtórz prześledzenie tego, co zostało wcześniej napisane pozwala na wyeliminowanie przynajmniej części błędów.