Egzamin dojrzałości z języka polskiego w formule 2023 od wielu miesięcy powodował strach wśród maturzystów i budził wiele wątpliwości i kontrowersji wśród nauczycieli. Wszystko za sprawą zmian, jakie Centralna Komisja Egzaminacyjne wprowadziła zarówno w części ustnej, jak i pisemnej egzaminu.

NOWA PODSTAWA PROGRAMOWA Z JĘZYKA POLSKIEGO

Po zmianach systemowych związanych przeprowadzoną reformą szkolnictwa w Polsce po raz pierwszy do tzw. nowej matury 2023 przystąpiło wielu uczniów, którzy wcześniej jako pierwsi ukończyli ośmioletnią szkołę podstawową. Ich lęk budziła przede wszystkim dość mocno rozbudowana (w porównaniu z poprzednią) podstawa programowa z języka polskiego oraz związane z nią zmiany w przeprowadzeniu całego egzaminu dojrzałości. Pojawiła się bowiem nowa lista lektur obowiązkowych zarówno na poziomie podstawowym, jak i rozszerzonym. Ponadto ogromnym modyfikacjom uległ sam arkusz egzaminacyjny. Zwiększony został również zakres materiału, jaki uczeń zdający maturę z języka polskiego w formule 2023 powinien opanować.

NOWA LISTA LEKTUR OBOWIĄZKOWYCH

Pierwszą nowością na egzaminie maturalnym z języka polskiego w formule 2023 jest znacznie poszerzona lista lektur obowiązkowych. W poprzednich latach maturzyści musieli się wykazać znajomością zaledwie kilku (około 10) tekstów. Tym razem zakres ten został mocno rozbudowany. Lektur obowiązkowych jest kilkadziesiąt. Część z nich trzeba znać w całości, część tylko we fragmentach. Warto jednak zwrócić uwagę, że zgodnie z wydawanymi Rozporządzeniami Ministra Edukacji lista lektur ulega zmianom. W tym roku wykreślono z niej kilkanaście tekstów. Nie oznacza to jednak, że na przyszłorocznym egzaminie dojrzałości z języka polskiego będzie ona obowiązywała dokładnie w takim samym kształcie. Co roku informacje dotyczące szczegółowych zagadnień egzaminacyjnych są aktualizowane i należy się z nimi bezwzględnie zapoznawać. Dotyczy to zarówno poziomu podstawowego, jak i rozszerzonego.

NOWY ARKUSZ EGZAMINACYJNY Z JĘZYKA POLSKIEGO

Arkusz maturalny z języka polskiego w formule 2023 został zupełnie zmieniony. Tym, na co szczególnie należy zwrócić uwagę jest jego podział na dwie części. Pierwsza z nich obejmuje głównie zagadnienia teoretyczno i historycznoliterackie oraz sprawdza umiejętność napisania notatki syntetyzującej w oparciu o dwa teksty naukowe lub popularnonaukowe. I tu zaczynają się trudności. Najpierw uczeń powinien udzielić odpowiedzi (w oparciu o treści obu tekstów) na kilka pytań o charakterze otwartym. Kolejnym etapem jest stworzenie notatki. Warto tu jednak pamiętać, że pisząc ją, bezwzględnie należy pilnować liczby użytych słów. Nie może być ich mniej niż 60 i więcej niż 90. Przekroczenie tej granicy w którąkolwiek stronę, choćby o jeden wyraz, skutkować będzie utratą punktu. Ponadto należy odnieść się do obu tekstów (nie skupiać się na jednym) i dokonać ich zestawienia, tzn. poszukać elementów wspólnych (np. zajmowane stanowisko) oraz różnic (np. różna argumentacja, różne konteksty). Musi pojawić się także wniosek. Bez tego uzyskanie maksymalnej liczby punktów nie będzie możliwe.

Kolejnym niełatwym zadaniem w części pierwszej arkusza jest rozwiązanie testu historycznoliterackiego. Tu wymagana jest znajomość nie tylko treści utworów literackich (niektóre trzeba rozpoznać po cytatach), ale także wielu kontekstów. Polecenia dotyczą niemalże wszystkich epok i okresów literackich, a maturzysta musi wykazać się umiejętnością analizowania, porównywania oraz argumentowania. Trzeba pamiętać również o tym, że mogą pojawić się pytania o środki poetyckie (trzeba znaleźć je w tekście, nazwać i wskazać ich funkcję), o fakty historycznoliterackie, o korespondencję dzieł, a także o określone pojęcia i terminy.

Część druga egzaminu maturalnego z języka polskiego na poziomie podstawowym, to arkusz, w którym zdający pisze wypowiedź o charakterze argumentacyjnym. Uczeń wybiera jeden z dwóch zaproponowanych tematów i pisze pracę zawierającą co najmniej 300 słów, odnosząc się do wybranych lektur obowiązkowych oraz kontekstów. Tu polecenia też bywają różne. Wypracowanie może dotyczyć jednej wskazanej konkretnie lektury oraz innych (wybranych przez maturzystę) tekstów literackich, a także odpowiednich kontekstów. Może się także pojawić np. fragment wiersza (lub cały wiersz) i w odniesieniu do niego oraz do innych lektur i kontekstów zdający musi napisać pracę. Trzeci wariant przewiduje napisanie pracy na zadany temat, gdzie uczeń samodzielnie dobiera wszystkie teksty i konteksty uwzględniając wskazówki polecenia (jedna z lektur nie może być tekstem poetyckim).

Nowością jest również to, że pisząc wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, należy odwołać się do tekstów literackich, a nie (jak można było w latach poprzednich) do tekstów kultury. Powoływanie się na filmy, plakaty, rzeźby, obrazy, itp. zaliczane będzie do kontekstów. Jeśli zabraknie lektur obowiązkowych, praca może zostać wyzerowana. Warto o tym pamiętać.

NIE WSZYSTKIE BŁĘDY SĄ KARDYNALNE

Tym, co spędza sen z powiek wielu zdającym egzamin dojrzałości z języka polskiego, są błędy kardynalne, bowiem z ich powodu można nie zdać matury. Straszą nimi nauczyciele, każą się ich wystrzegać wszelkie poradniki i repetytoria. Uczniowie sami do końca nie wiedzą, co uznaje się za błąd kardynalny, a czego nie.

O błędzie kardynalnym można mówić przede wszystkim, gdy uczeń w rażący sposób dowodzi, że nie zna treści lektury obowiązkowej w całości. Tak. W całości. Jeśli błędy (nawet te rażące) zdający popełnia analizując treść lektury obowiązkowej we fragmentach, to uznaje się  je za błędy rzeczowe. Warto o tym pamietać, ponieważ każda z tych klasyfikacji inaczej wpływa na ostateczny wynik punktowy pracy. Zasada ta obowiązuje zarówno w przypadku egzaminu maturalnego w części pisemnej, jak i ustnej.

KONTEKST – SŁOWO-KLUCZ

Umiejętność wskazywania odpowiednich do analizowanego tematu kontekstów, to jedna z kluczowych kompetencji maturzysty zdającego egzamin z języka polskiego w formule 2023. Wynika to nie tylko z poleceń do zadań, ale również z podstawy programowej, którą uczeń w toku nauki powinien zrealizować. Przygotowując się do egzaminu warto więc pamiętać, że znajomość lektur z listy obowiązkowej nie wystarczy, aby dobrze go zdać. Konieczna jest również umiejętność odpowiedniego osadzenia tekstu w jakiejś przestrzeni (historycznej, religijnej, filozoficznej, psychologicznej, kulturowej, historycznoliterackiej, politycznej, itp.). Dopiero wtedy uczeń jest w stanie udowodnić, że nie tylko dobrze zna treść książki, ale także rozumie jej problematykę. Znajomość kontekstów jest niezbędna do rozwiązania zadań testowych, napisania wypowiedzi argumentacyjnej oraz zaliczenia egzaminu ustnego z języka polskiego.

LEKTURY OBOWIĄZKOWE, KONIECZNIE!!!

Celem egzaminu maturalnego z języka polskiego w nowej formule jest nie tylko sprawdzenie wiedzy i umiejętności nabytych w całym toku nauczania, ale także zweryfikowanie znajomości lektur znajdujących się na liście obowiązkowej. Szczególnie tych do przeczytania w całości. Jeśli zdający w pracy pisemnej lub wypowiedziach ustnych nie odwoła się do wybranych/wskazanych tekstów, wówczas może nie zaliczyć egzaminu. Znajomość lektur to podstawa. Dlatego też, jeśli ktoś nie czyta, warto zainwestować przynajmniej w dobre opracowania, aby mieć chociaż ogólną wiedzę na temat omawianej problematyki.