Wyniki egzaminu ósmoklasisty 2022, a także egzaminy ósmoklasisty 2023 budziły wiele emocji. Duża liczba zdających oraz ograniczone miejsca w szkołach średnich i zawodowych powodowały niezadowolenie i rozczarowanie zarówno u uczniów, jak i ich rodziców. Szczególne emocje budził chyba egzamin ósmoklasisty język polski.

PUNKTY Z MATEMATYKI I JĘZYKA OBCEGO ŁATWIEJSZE DO OSZACOWANIA, NIŻ Z JĘZYKA POLSKIEGO

            O ile wyniki egzaminu z matematyki czy języka obcego są dość łatwe do przewidzenia, o tyle wyniki z języka polskiego już niekoniecznie. Stąd, tuż po napisaniu pierwszego z trzech testów, niemal natychmiast odbywają się nerwowe poszukiwania na stronie Centralnej Komisji Egzaminacyjnej odpowiedzi do egzaminu ósmoklasisty z języka polskiego. Wielu uczniów oblicza, ile punktów ewentualnie może uzyskać. Nie zawsze jednak te spekulacje pokrywają się z rzeczywistymi wynikami publikowanymi przez CKE. Jest to spowodowane specyficznym sposobem oceniania prac egzaminacyjnych.

JAKĄ WIEDZĄ NALEŻY WYKAZAĆ SIĘ NA EGZAMINIE Z JĘZYKA POLSKIEGO?

            Zasób wiadomości z języka polskiego niezbędny do prawidłowego napisania egzaminu ósmoklasisty jest obszerny i dość abstrakcyjny. Uczeń powinien wykazać się nie tylko umiejętnościami z zakresu wiedzy o języku, ortografii, czy interpunkcji, ale rownież wiedzą dotyczącą teorii literatury, znajomością treści lektur i zdolnościami posługiwania się językiem polskim w praktyce. Ocena takich prac jest niezwykle trudna.

DLACZEGO TRUDNO OCENIĆ ARKUSZ Z JĘZYKA POLSKIEGO?

            Sam arkusz egzaminacyjny z języka polskiego nieformalnie składa się z dwóch części. Pierwsza z nich to tzw. test wiedzy. Część drugą stanowi praca (tzw. dłuższa forma wypowiedzi), którą uczeń pisze, wybierając jeden z dwóch zaproponowanych tematów. Inną formą podziału, jaką można dostrzec w arkuszu, jest rodzaj udzielanych odpowiedzi. Część z nich to zadania z odpowiedziami jednokrotnego lub wielokrotnego wyboru. Wtedy zdający decyduje, który z zaproponowanych wariatów wybiera i odpowiednio go oznacza. Część zadań zawiera jednak tzw. odpowiedzi otwarte. Oznacza to, że uczeń musi samodzielnie sformułować jakiś sąd lub opinię i poprzeć ją odpowiednimi argumentami. To właśnie z tej różnorodności wynikają najczęstsze trudności w ocenie. Egzamin z języka polskiego jest tym, z którego też najtrudniej uzyskać wynik 100%. Wystarczy popełnić w wypracowaniu kilka błędów interpunkcyjnych lub językowych i część punktów zostanie odjęta. A przecież nikt nie jest nieomylny.

JAK ZATEM OCENIANY JEST ARKUSZ Z JĘZYKA POLSKIEGO?

            Tym, co należy podkreślić na samym początku, jest informacja, że egzaminator nie dokonuje oceny całego arkusza. Zobowiązany jest on sprawdzić i wypunktować tylko odpowiedzi o charakterze otwartym. Pozostałe, tzn. te, gdzie uczeń zaznaczał tylko jedną (lub więcej niż jedną) z odpowiedzi, sprawdzane są przy pomocy specjalnych skanerów. Poza tym takie odpowiedzi nie pozostawiają żadnych wątpliwości – zdający oznacza wybraną przez siebie kratkę i obowiązuje tu system 0-1; albo udzielił poprawnej, albo niepoprawnej odpowiedzi.

            Zadania otwarte to już zupełnie inny sposób oceny. W tym przypadku liczy się nie tylko trafność stwierdzeń, ale (a może przede wszystkim) umiejętność właściwego formułowania sądów i opinii. Nierzadko trzeba po prostu użyć słów-kluczy, aby udzielona odpowiedź została uznana za prawidłową. Jest to szczególnie trudna umiejętność, bowiem we współczesnym świecie obserwuje się duży problem z ogólnym komunikowaniem własnych potrzeb i formułowaniem myśli. Wielu uczniom zadania takie sprawiają więc nie lada problem. Odpowiedzi, choć w założeniu poprawne, często są niepełne, nieprecyzyjne i stanowią spore skróty myślowe, których wysoko punktować się nie da.

            Przy ich ocenie zadań otwartych na egzaminie ósmoklasisty z języka polskiego bierze się pod uwagę zarówno wartość merytoryczną wypowiedzi, jak i poziom jej uogólnienia lub uszczegółowienia. Im precyzyjniej się uczeń wyrazi, tym większa szansa na to, by odpowiedź uznano za właściwą. Wyniki egzaminu ósmoklasisty z języka polskiego pokazały już nie jeden raz, że wiele zależy właśnie od interpretacji i odpowiedniej argumentacji. Nie wystarczy więc napisać, że się z czym zgadzamy lub nie, że treść jednego tekstu kultury jest zgodna z treścią drugiego. Zawsze trzeba odnieść się do każdego z elementów i uzasadnić swoje zdanie.

NAJTRUDNIEJ OCENIĆ WYPRACOWANIE

            Najtrudniejszym, zarówno do napisania, jak i do oceny, zadaniem na egzaminie ósmoklasisty jest zawsze długa forma wypowiedzi. Tu należy wykazać się ogromną wnikliwością i uważnością. Sprawdzić, czy uczeń w jakikolwiek sposób odniósł się do polecenia, czy wykorzystał w sposób funkcjonalny (zgodny z założeniami tematu) treści wymaganych lektur, czy skomponował pracę w sposób twórczy (sam wymyślił koncepcję), czy odtwórczy (napisał streszczenie). Ponadto, każdy egzaminator musi pamiętać, że za ten sam błąd punkty odejmuje się tylko jeden raz. Jest wiele wypracowań, które merytorycznie spełniają wszystkie kryteria, choć napisane są językiem potocznym. Bywa też tak, że uczeń posługuje się piękną polszczyzną, chociaż jego praca to zaledwie przywołanie tytułu lektury i krótkie streszczenie. Na to trzeba być niezwykle wyczulonym. 

            Obowiązujące kryteria oceny dłuższej formy wypowiedzi, zarówno rozprawki, jak i opowiadania, są takie same. Najpierw sprawdza się, czy uczeń napisał pracę zgodną z tematem, tzn., czy uwzględnił w niej wszystkie elementy polecenia. Jeśli najważniejsze kryterium zostało spełnione (uczeń odwołał się do jednej lektury obowiązkowej), wówczas punktuje się pracę w odniesieniu do pozostałych kryteriów, tj. elementy retoryczne (rozprawka) lub elementy twórcze (opowiadanie), kompetencje kulturowe i literackie (tu uwzględnia się wszelkie błędy rzeczowe), kompozycja pracy, stylistyka, poprawność językowa, ortograficzna i interpunkcyjna. Za tę część egzaminu z języka polskiego maksymalnie uczeń może uzyskać aż 20 punktów, co stanowi ponad 40% łącznej punktacji.

INACZEJ OCENIA SIĘ PRACE UCZNIÓW Z DOSTOSOWANIAMI

            Uczeń, któremu z jakichś powodów przysługują dostosowania w ocenianiu, wcale nie jest lepiej traktowany. O szczególnym sposobie punktowania nie decyduje bowiem ani sam zdający, ani jego rodzice, ani nawet nauczyciele. Ten rodzaj udogodnienia stosowany jest wobec ucznia tylko i wyłącznie na wniosek Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej (po wcześniejszych badaniach) oraz po dopełnieniu przez szkołę, w której zdawany jest egzamin, wszelkich formalności. Trzeba też pamiętać, że w przypadku dyslektyków (bo u najczęściej ich obowiązują dostosowania oceniania) wcale nie obowiązuje zasada nieoceniania błędów ortograficznych i interpunkcyjnych. Dostosowanie polega na tym, że części popełnionych błędów nie klasyfikuje się jako ortograficzne, tylko graficzne i próg punktowy jest nieco większy (podobnie w przypadku błędów interpunkcyjnych). Natomiast pozostałe wymagania wobec ucznia z dysleksją są dokładnie takie same, jak wymagania wobec ucznia bez tej dysfunkcji.

KIEDY 0 PUNKTÓW NA EGZAMINIE ÓSMOKLASISTY Z JĘZYKA POLSKIEGO?

            Sytuacje, w których nie przyznaje się żadnych punktów na egzaminie ósmoklasisty z języka polskiego są niezwykle rzadkie. Uczeń musiałby niczego nie napisać i nie zaznaczyć odpowiedzi w żadnym zadaniu zamkniętym (oddać zupełnie pusty test), aby egzaminator przyznał mu 0 punktów. Nawet Ci, który uważają, że nic nie potrafią, na ogół strzelają i często udaje im się wskazać kilka prawidłowych odpowiedzi. Nieco łatwiej uzyskać 0 punktów za wypracowanie. Zdający może go po prostu nie napisać. Może napisać pracę niezgodną z tematem (nie odnieść się do żadnej lektury obowiązkowej). Wypracowanie może zawierać treści niemoralne, nawołujące do przyjmowania nieakceptowalnych społecznie postaw. W końcu praca może być zupełnie nieczytelna. To najczęstsze przyczyny zerowania ostatniego zadania egzaminacyjnego.